Bản chất và diễn trình của xã hội số song hành cùng lịch sử phát triển của khoa học và công nghệ thế giới, đặc biệt trong các thế kỷ XX và XXI. Thuật ngữ "xã hội số" chính thức được sử dụng rộng rãi trong diễn trình phát triển của Internet ở mức độ Web 2.0 (tương đương ở làn sóng thứ hai của khoa học công nghệ thế giới), tức những năm đầu thế kỷ XXI. Trong giai đoạn này, số hóa được sử dụng trong cả phương tiện truyền thông và tài liệu học thuật; đồng thời, hình thành, mở rộng ngoại diên biểu hiện "xã hội số" ở góc độ biểu đạt với nhiều thuật ngữ khác có liên quan như "con người số", văn hóa số, "nhân học số", "địa lý kỹ thuật số". Theo WSIS (2003), thời gian này đã diễn ra Hội nghị Thượng đỉnh thế giới về Xã hội thông tin được tổ chức tại Giơnevơ (tháng 12-2003), thu hút nhiều nhà lãnh đạo cao cấp trên thế giới tham dự, bàn về tương lai xây dựng xã hội số hóa. Như vậy, từ những năm đầu thế kỷ XXI, xã hội số đã được nghiên cứu và xuất hiện trên thực tế.

Đến nay, trong các quan điểm nghiên cứu quốc tế và Việt Nam về chủ đề này còn nhiều điểm chưa thống nhất. Dưới góc nhìn về công nghệ, trong Báo cáo đặc biệt “Xã hội số ở châu Á”, Global System for Mobile Communications (GSMA) đã đưa ra định nghĩa: “Xã hội số” đề cập đến một xã hội nơi công dân tương tác liền mạch với các khía cạnh khác nhau của cuộc sống, bao gồm công việc, giải trí và giao tiếp, qua các kênh kỹ thuật số thông qua mạng lưới các thiết bị được kết nối thông minh và các dịch vụ tương thích. Trên thực tế, mọi người trong xã hội kỹ thuật số có thể truy cập và tương tác với một loạt các dịch vụ công và tư, bao gồm cả dịch vụ tài chính, tiện ích, giáo dục, y tế và giao thông, mọi lúc và mọi nơi bằng cách sử dụng công nghệ kỹ thuật số” .

Dưới góc nhìn của các nhà nghiên cứu xã hội "Xã hội số" là sự kết nối vạn vật (mọi thứ) trong xã hội thông qua phương thức số hóa chúng. Trong cuốn Digital Media & Society, Simon Lindgren tiếp cận xã hội số như một phương trình mà xã hội số = truyền thông số (digital media) + xã hội (societies); trong đó, xã hội chịu ảnh hưởng của hệ thống công cụ giao tiếp và hạ tầng căn bản như internet và truyền thông xã hội được số hóa và kết nối với nhau. Trong cuốn What is Digital Sociology?, Neil Selwyn cho rằng, xã hội số là giai đoạn phát triển của xã hội, dựa theo sự phát triển của công nghệ, hệ thống số (Trí tuệ nhân tạo - AI và Dữ liệu lớn - Bigdata), dịch vụ và hệ thống thiết bị tiện ích (điện thoại thông minh, máy tính, máy tính bảng, thiết bị điện tử khác,) trên nhiều lĩnh vực khác nhau như giáo dục, y tế, luật pháp, hệ thống an sinh xã hội.

Ở Việt Nam, hầu như chưa có nhiều công trình nghiên cứu đề cập chuyên sâu đến chủ đề xã hội số ngoài.

Trong cuốn sách Hỏi đáp về chuyển đổi số (năm 2020), các nhà khoa học nhấn mạnh, xã hội số là xã hội của con người trong môi trường số. Ở đó, nhiều dịch vụ và nền tảng số giúp cuộc sống con người thuận tiện, dễ dàng, việc làm nhiều hơn, năng suất cao hơn, xã hội an toàn và nhân văn hơn, giúp cân bằng kinh tế với cuộc sống. Theo đó, xã hội số là trạng thái biến đổi và phát triển mới về chất của xã hội dựa trên nền tảng căn bản và quan trọng nhất là công nghệ - kỹ thuật số, truyền thông số như internet, AI, Bigdata, Mobile Techonology, giúp kết nối sự tương tác mọi thành viên trong xã hội với nhau, với mọi vật (kết nối vạn vật - IoT) trên các lĩnh vực của đời sống xã hội như kinh tế, chính trị, văn hóa,... trên thế giới số, tạo ra cuộc sống thay đổi tích cực về chất, thúc đẩy phát triển xã hội bền vững, nhân văn và hiện đại.

Như vậy, bản chất của xã hội số chính là sự thay đổi về chất cách thức tương tác và kết nối xã hội từ kiểu truyền thống sang phương thức kết nối số hóa (IoT) ở các lĩnh vực và đối tượng có nhu cầu được số hóa trong đời sống xã hội thông qua hệ thống hạ tầng công nghệ - kỹ thuật số và truyền thông số phát triển mạnh, hiện đại, phù hợp với xu thế công nghệ của thế giới.